Schitoviridae

Familie der Ordnung Caudovirales

Schitoviridae (Aussprache italienisch: ‚Skito‘-) ist die Bezeichnung für eine 2021 vom International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV) neu eingerichtete Familie von Viren mit sog. Kopf-Schwanz-Aufbau (Ordnung Caudovirales).[3][4][5]

Schitoviridae

Schemazeichnung eines Virions des Enterobacteria-Phagen N4
(Gattung Enquatrovirus), Querschnitt und Seitenansicht

Systematik
Klassifikation: Viren
Realm: Duplodnaviria[1]
Reich: Heunggongvirae
Phylum: Uroviricota
Klasse: Caudoviricetes[2]
Ordnung: incertae sedis
Familie: Schitoviridae[1]
Taxonomische Merkmale
Genom: dsDNA linear
Baltimore: Gruppe 1
Symmetrie: ikosaedrisch, tailed
(Podoviren)
Wissenschaftlicher Name
Schitoviridae
Links

Die Mitglieder der Familie Schitoviridae sind Bakterienviren (Bakteriophagen), ihre Wirte gehören zu den Proteobakterien.

Etymologie

Bearbeiten

Die Familie wurde zu Ehren von Gian Carlo Schito (alias Giancarlo Schito, * 22. August 1935 in Sanremo, Italien) benannt,[3] einem italienischen Mikrobiologen (Bakteriologen und Phagenforscher) an der University of Genoa Medical School. Er isolierte als erster den Escherichia-Phagen N4 (Gattung Enquatrovirus, Unterfamilie Enquatrovirinae), der lange Zeit vom Genom her ein „Waisenkind“ ohne nähere bekannte Verwandten war.[3]

Beschreibung

Bearbeiten

Morphologie

Bearbeiten

Die Virionen (Viruspartikel) der Schitoviridae sind vom Morphotyp der Podoviren innerhalb der Klasse Caudoviricetes: Kopf-Schwanz-Aufbau mit kurzer Schwanzstruktur und einen ikosaedrischen Kopf, 50 bis 70 nm im Durchmesser. Der kurze Schwanz ist 10 bis 40 nm lang.[3]

Genom und Proteom

Bearbeiten
 
Genomkarte von Escherichia-Phage N4[6]

Das Genom der Schitoviridae ist ein lineares Doppelstrang-DNA-Molekül (dsDNA), die Länge liegt meist zwischen 59 und 79 kbp (Kilobasenpaaren). Die lineare dsDNA ist terminal redundant: sie trägt terminale Repeats von ca. 300-2000 bp (LTRs). Insgesamt gibt es im Genom zwei RNA-Polymerase-Gene im Genom-Bereich für frühe (d. h. früh nach der Infektion exprimierte) Gene. Darunter befindet sich ein Gen für eine große Virion-assoziierte RNA-Polymerase. Die Replikation erfolgt aufgrund einer phagenkodierten DNA-Polymerase. Bei einigen Mitgliedern hat man tRNAs identifiziert.[3]

Die natürlichen Wirte der Schitoviridae finden sich unter den Proteobacteria, genauer den Alpha-, Beta- und Gammaproteobacteria; Beispiele für Wirtsgattungen sind Roseobacter, Achromobacter, Escherichia und Pseudomonas.[3]

Systematik

Bearbeiten

Innere Systematik

Bearbeiten

Die Familie Schitoviridae setzt sich gemäß ICTV mit Stand Juni 2024 wie folgt zusammen:[7][8][3]

Familie Schitoviridae

  • Unterfamilie Demetervirinae
    • Gattung Acanvirus
      • Spezies Acanvirus Rheph16 mit Rhizobium phage RHEph16
      • Spezies Acanvirus Rheph22 mit Rhizobium phage RHEph22
      • Spezies Acanvirus Y26 mit Rhizobium phage RHph_Y2_6
      • Spezies Acanvirus Y38 mit Rhizobium phage RHph_Y38
    • Gattung Cyamitesvirus
      • Spezies Cyamitesvirus I16 mit Rhizobium phage RHph_I1_6
      • Spezies Cyamitesvirus N38 mit Rhizobium phage RHph_N38
  • Unterfamilie Enquatrovirinae
    • Gattung Enquatrovirus (veraltet N4virus, N4-ähnliche Viren)[9]
      • Spezies Enquatrovirus N4 (Escherichia-Virus N4, monotypisch) mit Escherichia phage N4 (Escherichia-Phage N4, Referenz: „Exemplar“)
    • Gattung Gamaleyavirus (veraltet G7cvirus, 14 Spezies)
      • Spezies Gamaleyavirus G7C (Escherichia-Virus G7C) mit Escherichia phage vB_EcoP_G7C
      • Spezies Gamaleyavirus Sb1 (Shigella-Virus Sb1) mit Shigella phage pSb-1
      • Spezies Gamaleyavirus St11ph5 mit Escherichia phage St11Ph5
      • Spezies …
    • Gattung Kaypoctavirus
      • Spezies Kaypoctavirus KP8 (Klebsiella-Virus KP8) mit Klebsiella phage KP8
    • Gattung Moovirus
      • Spezies Moovirus moo mit Shigella virus Moo19
  • Unterfamilie Erskinevirinae
    • Gattung Johnsonvirus (veraltet Ea92virus)
      • Spezies Johnsonvirus Ea92 (Erwinia-Virus Ea9-2) mit Erwinia phage Ea9-2
      • Spezies Johnsonvirus frozen (Erwinia-Virus Frozen) mit Erwinia phage vB_EamP_Frozen
    • Gattung Yonginvirus
      • Spezies Yonginvirus EaP8 (Erwinia-Virus phiEaP8) mit Erwinia phage phiEaP8
  • Unterfamilie Fuhrmanvirinae
    • Gattung Matsuvirus
      • Spezies Matsuvirus pYD6A (Pseudoalteromonas-Virus pYD6A) mit Pseudoalteromonas phage pYD6-A
    • Gattung Stoningtonvirus
      • Spezies Stoningtonvirus VBP47 (Vibrio-Virus VBP47) mit Vibrio phage VBP47
  • Unterfamilie Humphriesvirinae
    • Gattung Ithacavirus (veraltet Sp58virus)
      • Spezies Ithacavirus SP058 (Salmonella-Virus FSL SP-058) mit Salmonella phage FSL SP-058
      • Spezies Ithacavirus SP076 (Salmonella-Virus FSL SP-076) mit Salmonella phage FSL SP-076
    • Gattung Pollockvirus
      • Spezies Pollockvirus pollock (Escherichia-Virus Pollock) mit Escherichia phage Pollock
    • Gattung Pylasvirus
      • Spezies Pylasvirus KpCHEMY26 (Klebsiella-Virus KpCHEMY26) mit Klebsiella phage KpCHEMY26
      • Spezies Pylasvirus pylas (Klebsiella-Virus Pylas) mit Klebsiella phage Pylas
  • Unterfamilie Migulavirinae
    • Gattung Litunavirus (veraltet Lit1virus)
      • Spezies Litunavirus Ab09 mit Pseudomonas phage vB_PaeP_C2-10_Ab09
      • Spezies Litunavirus LIT1 (Pseudomonas-Virus LIT1) mit Pseudomonas phage LIT1[10]
      • Spezies Litunavirus Mag4 mit Pseudomonas phage vB_PaeP_MAG4
      • Spezies Litunavirus P121 mit Pseudomonas phage vB_PaeP_TUMS_P121
      • Spezies Litunavirus PA26 mit Pseudomonas phage PA26
      • Spezies Litunavirus Pae575p3 mit Pseudomonas phage vB_Pae575P-3
      • Spezies Litunavirus Pap02 mit Pseudomonas phage PAP02
      • Spezies Litunavirus Vl1 mit Pseudomonas phage VB_PaeS_VL1
      • Spezies Litunavirus Yh6 mit Pseudomonas phage YH6
    • Gattung Luzseptimavirus (veraltet Luz7virus)
      • Spezies Luzseptimavirus KPP21 mit Pseudomonas phage KPP21
      • Spezies Luzseptimavirus LUZ7 (Pseudomonas-Virus LUZ7) mit Pseudomonas phage LUZ7
  • Unterfamilie Pontosvirinae
    • Gattung Dorisvirus
      • Spezies Dorisvirus 49B3 (Vibrio-Virus 49B3) mit Vibrio phage 1.097.O._10N.286.49.B3
    • Gattung Galateavirus
      • Spezies Galateavirus PVA5 (Vibrio-Virus PVA5) mit Vibrio phage vB_VspP_pVa5
    • Gattung Nahantvirus
      • Spezies Nahantvirus 49C7 (Vibrio-Virus 49C7) mit Vibrio phage 1.026.O._10N.222.49.C7
 
TEM-Aufnahmen der Phagen RLP1 (oben) und RPP1 (unten), beide Plymouthvirus RPP1[10]
  • Unterfamilie Rhodovirinae
    • Gattung Aoqinvirus
      • Spezies Aoqinvirus RD1410W101 (Roseobacter-Virus RD1410W1-01) mit Roseobacter phage RD-1410W1-01
    • Gattung Aorunvirus
      • Spezies Aorunvirus EE36phi1 (Sulfitobacter-Virus EE36phi1) mit Sulfitobacter phage EE36phi1 alias Roseophage EE36P1 (EE36Φ1)[11][10]
      • Spezies Aorunvirus V12 (Ruegeria-Virus V12) mit Ruegeria phage vB_RpoP-V12
    • Gattung Baltimorevirus (veraltet Dfl12virus)
      • Spezies Baltimorevirus DFL12 (Dinoroseobacter-Virus DFL12) mit Dinoroseobacter phage DFL12phi1
    • Gattung Gonggongvirus
      • Spezies Gonggongvirus R7l mit Dinoroseobacter phage vB_DshP-R7L
    • Gattung Plymouthvirus
      • Spezies Plymouthvirus RPP1 (Roseovarius-Virus RPP1) mit
        Roseovarius phage vB_RsvN_RPP1 alias Roseovarius Plymouth Podophage 1 oder Roseophage RPP1[10] ***: Roseovarius sp. 217 phage 1 alias Roseovarius Langstone Podovirus 1 oder Roseophage RLP1[10]
    • Gattung Pomeroyivirus
      • Spezies Pomeroyivirus V13 (Ruegeria-Virus V13) mit Ruegeria phage vB_RpoP-V13
    • Gattung Raunefjordenvirus
      • Spezies Raunefjordenvirus CB2047B mit Sulfitobacter phage phiCB2047-B (pCB2047-B)[12][10]
      • Spezies Sulfitobacter-Virus phiCB2047B (en. Sulfitobacter virus phiCB2047B)
    • Gattung Sanyabayvirus
      • Spezies Sanyabayvirus DS1410Ws06 (Dinoroseobacter-Virus DS1410Ws06) mit Dinoroseobacter phage DS-1410Ws-06
  • Unterfamilie Rothmandenesvirinae
    • Gattung Dongdastvirus
      • Spezies Dongdastvirus Axp3 (Achromobacter-Virus phiAxp3) mit Achromobacter phage phiAxp-3
      • Spezies Dongdastvirus Axy04 mit Achromobacter phage vB_AxyP_19-32_Axy04
      • Spezies Dongdastvirus Axy12 mit Achromobacter phage vB_AxyP_19-32_Axy12
      • Spezies Dongdastvirus Axy24 mit Achromobacter phage vB_AxyP_19-32_Axy24
    • Gattung Inbricusvirus
      • Spezies Inbricusvirus inbricus (Pseudomonas-Virus inbricus) mit Pseudomonas phage inbricus
    • Gattung Jwalphavirus
      • Spezies Jwalphavirus jwalpha (Achromobacter-Virus JWAlpha) mit Achromobacter phage JWAlpha und Achromobacter phage JWDelta[13]
    • Gattung Pourcelvirus
      • Spezies Pourcelvirus Axy10 (Achromobacter-Virus Axy10) mit Achromobacter phage vB_AxyP_19-32_Axy10
      • Spezies Pourcelvirus Axy11 (Achromobacter-Virus Axy11) mit Achromobacter phage vB_AxyP_19-32_Axy11
  • Unterfamilie nicht zugewiesen:
    • Gattung Cavevirus
      • Spezies Cavevirus C121 mit Stenotrophomonas phage C121
    • Gattung Cbunavirus
      • Spezies Cbunavirus A41 mit Pectobacterium phage phiA41
      • Spezies Cbunavirus CB1 (Pectobacterium-Virus CB1) mit Pectobacterium phage vB_PatP_CB1
      • Spezies Cbunavirus CB4 (Pectobacterium-Virus CB4) mit Pectobacterium phage vB_PatP_CB4
      • Spezies Cbunavirus Kc283 mit Kosakonia phage Kc283
      • Spezies Cbunavirus nepra (Pectobacterium-Virus Nepra) mit Pectobacterium phage Nepra
      • Spezies Cbunavirus possum mit Pectobacterium phage Possum
    • Gattung Dendoorenvirus
      • Spezies Dendoorenvirus RG2014 (Delftia-Virus RG2014) mit Delftia phage RG-2014
    • Gattung Eceepunavirus
      • Spezies Eceepunavirus EcP1 (Enterobacter-Virus EcP1) mit Enterobacter phage EcP1
    • Gattung Efbeekayvirus
      • Spezies Efbeekayvirus Fbkp27 mit Klebsiella phage vB_KpP_FBKp27
      • Spezies Efbeekayvirus P184 mit Klebsiella phage vB_KpnP_P184
    • Gattung Electravirus
      • Spezies Electravirus Sbp1 mit Vibrio virus vB_VspP_SBP1
    • Gattung Exceevirus
      • Spezies Exceevirus Xc38 mit Acinetobacter phage VB_ApiP_XC38
    • Gattung Huelvavirus
      • Spezies Huelvavirus ort11 (Sinorhizobium-Virus ort11) mit Sinorhizobium phage ort11
    • Gattung Littlefixvirus
      • Spezies Littlefixvirus 98Pflur60pp mit Pseudomonas phage 98PfluR60PP
      • Spezies Littlefixvirus littlefix (Pseudomonas-Virus Littlefix) mit Pseudomonas phage Littlefix
    • Gattung Mukerjeevirus
      • Spezies Mukerjeevirus mv48B1 (Vibrio-Virus 48B1) mit Vibrio phage 1.224.A._10N.261.48.B1
      • Spezies Mukerjeevirus mv51A6 (Vibrio-Virus 51A6) mit Vibrio phage 1.188.A._10N.286.51.A6
      • Spezies Mukerjeevirus mv51A7 (Vibrio-Virus 51A7) mit Vibrio phage 1.261.O._10N.286.51.A7
      • Spezies Mukerjeevirus mv52B1 (Vibrio-Virus 52B1) mit Vibrio phage 1.169.O._10N.261.52.B1
    • Gattung Oliverunavirus
      • Spezies Oliverunavirus OLIVR1 mit Agrobacterium phage OLIVR1
    • Gattung Pacinivirus
      • Spezies Pacinivirus phi1 (Vibrio-Virus phi1) mit Vibrio phage phi 1 alias Vibrio cholerae phage phi 1
      • Spezies Pacinivirus VCO139 (Vibrio-Virus VCO139) mit Vibrio phage VCO139 und Vibrio phage JA-1
    • Gattung Pariacacavirus
      • Spezies Pariacacavirus 1245O mit Vibrio phage 1.245.O._10N.261.54.C7
    • Gattung Penintadodekavirus
      • Spezies Penintadodekavirus 5012 mit Vibrio phage phi50-12
    • Gattung Petruschkyvirus
      • Spezies Petruschkyvirus QDWS595 mit Alcaligenes phage vB_Af_QDWS595
    • Gattung Philippevirus
      • Spezies Philippevirus philippe mit Stenotrophomonas phage Philippe
    • Gattung Pokkenvirus
      • Spezies Pokkenvirus paxi mit Stenotrophomonas phage Paxi
      • Spezies Pokkenvirus piffle mit Stenotrophomonas phage Piffle
      • Spezies Pokkenvirus pokken (Stenotrophomonas-Virus Pokken) mit Stenotrophomonas phage Pokken
    • Gattung Presleyvirus
      • Spezies Presleyvirus presley (Acinetobacter-Virus Presley) mit Acinetobacter phage Presley
    • Gattung Riverridervirus
      • Spezies Riverridervirus riverrider (Xanthomonas-Virus RiverRider) mit Xanthomonas phage RiverRider
    • Gattung Shizishanvirus
      • Spezies Shizishanvirus phCDa (Pseudomonas-Virus phCDa) mit Pseudomonas phage phCDa
    • Gattung Triduovirus
      • Spezies Triduovirus Tr2 mit Salmonella phage vB_SalP_TR2
    • Gattung Varunavirus
      • Spezies Varunavirus BUCT194 mit Vibrio phage BUCT194
    • Gattung Vicoquintavirus
      • Spezies Vicoquintavirus Pvco5 mit Vibrio phage pVco-5
    • Gattung Waedenswilvirus
      • Spezies Waedenswilvirus S6 ('Erwinia-Virus S6) mit Erwinia phage vB_EamP-S6
    • Gattung Xoxocotlavirus
      • Spezies Xoxocotlavirus X228B mit Rhizobium phage RHph_X2_28B
    • Gattung Zicotriavirus
      • Spezies Zicotriavirus ZC03 (Pseudomonas-Virus ZC03) mit Pseudomonas phage ZC03
      • Spezies Zicotriavirus ZC08 (Pseudomonas-Virus ZC08) mit Pseudomonas phage ZC08
    • Gattung Zurivirus
      • Spezies Zurivirus zuri (Pseudomonas-Virus Zuri) mit Pseudomonas phage Zuri

Äußere Systematik

Bearbeiten

Die Mitglieder der vorgeschlagenen Gattung „Alteavirus“ weisen größere Genome von etwa 104 kbp auf als die Schitoviridae; sie werden als verwandt, aber nicht als Mitglieder der Familie angesehen. Sie bilden daher augenscheinlich die Schwesterklade der Schitoviridae (siehe Vorschlag an das ICTV, „ViPTree analysis“):[3]

    • Gattung „Alteavirus
      • Spezies „Alteromonas-Phage vB_Amap_AD45-P1“ (en. „Alteromonas phage vB_Amap_AD45-P1“)[14]
      • Spezies „Alteromonas-Phage vB_Amap_AD45-P2“ (en. „Alteromonas phage vB_Amap_AD45-P2“)[15]
      • Spezies „Alteromonas-Phage vB_Amap_AD45-P3“ (en. „Alteromonas phage vB_Amap_AD45-P3“)[16]
      • Spezies „Alteromonas-Phage vB_Amap_AD45-P4“ (en. „Alteromonas phage vB_Amap_AD45-P4“)[17]

Literatur

Bearbeiten
  • Haruo Ohmori, Lynne L. Haynes, Lucia B. Rothman-Denes: Structure of the ends of the coliphage N4 genome. In: J Mol Biol. Band 202, 5. Juli 1988, S. 1–10. PMID 3172206, doi:10.1016/0022-2836(88)90512-8.
  • Johannes Wittmann, Brigitte Dreiseikelmann, Manfred Rohde, Jan P. Meier-Kolthoff, Boyke Bunk, Christine Rohde: First genome sequences of Achromobacter phages reveal new members of the N4 family. In: Virol J. Band 11, 27. Januar 2014, S. 14. PMID 24468270, PMC 3915230 (freier Volltext), doi:10.1186/1743-422X-11-14.
  • Derrick E. Fouts, Jochen Klumpp, Kimberly A. Bishop-Lilly, Mathumathi Rajavel, Kristin M. Willner, Amy Butani, Matthew Henry, Biswajit Biswas, Manrong Li, M. John Albert, Martin J. Loessner, Richard Calendar, Shanmuga Sozhamannan: Whole genome sequencing and comparative genomic analyses of two Vibrio cholerae O139 Bengal-specific Podoviruses to other N4-like phages reveal extensive genetic diversity. In: Virol J. Band 10, 28. Mai 2013, S. 165. PMID 23714204, PMC 3670811 (freier Volltext), doi:10.1186/1743-422X-10-165.
  • Yosuke Nishimura, Takashi Yoshida, Megumi Kuronishi, Hideya Uehara, Hiroyuki Ogata, Susumu Goto: ViPTree: the viral proteomic tree server. In: Bioinformatics. Band 33, Nr. 15, S. 2379–2380. 1. August 2017, doi:10.1093/bioinformatics/btx157. PMID 28379287.
  • Forest Rohwer, Rob Edwards: The Phage Proteomic Tree: a genome-based taxonomy for phage. In: J Bacteriol. Band 184, Nr. 16, Aug 2002, S. 4529–4535. PMID 12142423, doi:10.1128/JB.184.16.4529-4535.2002
  • C. Moraru, A. Varsani, A. M. Kropinski (2020): VIRIDIC – a novel tool to calculate the intergenomic similarities of prokaryote-infecting viruses. In: bioRxiv Preprint. doi:10.1101/2020.07.05.188268. (kronos.icbm.uni-oldenburg.de)
  • S. Kumar, G. Stecher, K. Tamura: MEGA7: Molecular Evolutionary Genetics Analysis Version 7.0 for Bigger Datasets. In: Mol Biol Evol. Band 33, Nr. 7, Jul 2016, S. 1870–1874. doi:10.1093/molbev/msw054. PMID 27004904.
  • Dann Turner, Andrew M. Kropinski, Evelien M. Adriaenssens: A Roadmap for Genome-Based Phage Taxonomy. In: MDPI Viruses. Band 13, Nr. 3, Section Bacterial Viruses, 18. März 2021, 506, doi:10.3390/v13030506

Einzelnachweise

Bearbeiten
  1. a b ICTV: ICTV Master Species List 2020.v1, New MSL including all taxa updates since the 2019 release, March 2021 (MSL #36)
  2. ICTV: ICTV Master Species List 2021.v2, New MSL including some corrections.
  3. a b c d e f g h E. M. Adriaenssens, T. Tolstoy, A. M. Kropinski, C. Moraru, J. Wittmann: 2020.146B.R.Schitoviridae.zip (docx, xlsx), Vorschlag an das ICTV 2020.146B.R.Schitoviridae: Create one new family (Schitoviridae) including eight existing subfamilies and 40 existing genera (Caudovirales), 6. Juli 2020.
  4. ICTV: Proposals ratification list 2021 (Memento vom 11. April 2021 im Internet Archive)
  5. ICTV: Bacterial and archaeal virus proposals@1@2Vorlage:Toter Link/talk.ictvonline.org (Seite nicht mehr abrufbar, festgestellt im Januar 2023. Suche in Webarchiven)  Info: Der Link wurde automatisch als defekt markiert. Bitte prüfe den Link gemäß Anleitung und entferne dann diesen Hinweis. (zip): 2020.146B.R.Schitoviridae.xlsx
  6. Johannes Wittmann, Dann Turner, Andrew D. Millard, Padmanabhan Mahadevan, Andrew M. Kropinski, Evelien M. Adriaenssens: From Orphan Phage to a Proposed New Family–The Diversity of N4-Like Viruses. In: MDPI: Antibiotics, Band 8, Nr. 10, Special Issue Phage Diversity for Research and Application, 663, 30. September 2020; doi:10.3390/antibiotics9100663
  7. ICTV: Taxonomy Browser.
  8. ICTV: Virus Metadata Resource (VMR).
  9. SIB: Enquatrovirus. Auf: ViralZone.
  10. a b c d e f Jacqueline Z.-M. Chan, Andrew D. Millard, Nicholas H. Mann, Hendrik Schäfer: Comparative genomics defines the core genome of the growing N4-like phage genus and identifies N4-like Roseophage specific genes, in: Frontiers in Microbiology, Band 5, Nr. 506, 10. Oktober 2014, doi:10.3389/fmicb.2014.00506, (PDF). Siehe insbes. Phylogenetischen Baum Fig. 5
  11. NCBI: Sulfitobacter phage EE36phi1
  12. NCBI: Sulfitobacter phage phiCB2047-B
  13. NCBI: Achromobacter phage JWDelta
  14. NCBI: Alteromonas phage vB_AmaP_AD45-P1 (species, unclassified Podoviridae)
  15. NCBI: Alteromonas phage vB_AmaP_AD45-P2 (species, unclassified Podoviridae)
  16. NCBI: Alteromonas phage vB_AmaP_AD45-P3 (species, unclassified Podoviridae)
  17. NCBI: Alteromonas phage vB_AmaP_AD45-P4 (species, unclassified Podoviridae)