Akademiker (finnische Auszeichnung)

Finnischer Ehrentitel

Akademiker, offiziell finnisch Akateemikko, schwedisch Akademiker ist ein Ehrentitel, der vom finnischen Staatspräsidenten an Persönlichkeiten aus Wissenschaft und Kultur für herausragende Leistungen seit 1948 vergeben wird.

Geschichte Bearbeiten

Die Anzahl ist auf sechzehn finnische Wissenschaftler beschränkt (Stand 2023). Die ersten ernannten Akademiker setzten sich aus Naturwissenschaftlern und Kulturschaffenden zusammen. Es war ihre ursprüngliche Aufgabe, innerhalb der 1947 in Helsinki gegründeten Akademie von Finnland als nationaler Wissenschafts- und Kulturbeirat zu fungieren, insbesondere da die Wissenschaftsförderung Aufgabe der dem Erziehungsministerium unterstehenden Akademie war.

Ab 1970, der Neugründung der Finnischen Akademie unter gleichem Namen, wurde der Titel Akademiker als Ehrentitel aufgeteilt in Tieteen akateemikko/Akademiker, dem Akademiker der Wissenschaft, und in Taiteen akateemikko/Konstens akademiker, dem Akademiker der Kunst, mit dem herausragende Leistungen gewürdigt werden.[1]

Der Titel Akademiker ist nicht zu verwechseln mit Akademieprofessor (akatemiaprofessori/akademiprofessor), einer durch die Finnische Akademie im Rahmen der Exzellenzinitiative zeitlich geförderten Professur. Auch die Rolle der ordentlichen Akademiemitglieder, d. h. Mitglieder in einer der beiden wissenschaftlichen Gesellschaften des Landes, wird anders bezeichnet.

Gemeinsamer Titel Akademiker Bearbeiten

Im Zeitraum von 1948 bis 1969 wurden insgesamt 23 Vertreter aus der Wissenschaft und Kultur mit dem Titel des Akademikers geehrt:[1]

Akateemikko Geboren Würdigung als Verliehen Gestorben
Wäinö Aaltonen 1894 Bildhauer 1948 1966
Yrjö Ilvessalo 1892 Forstwirtschaftler 1948 1983
Eino Kaila 1890 Philosoph 1948 1958
Yrjö Kilpinen 1892 Komponist 1948 1959
Veikko Antero Koskenniemi 1885 Schriftsteller 1948 1962
Rolf Nevanlinna 1895 Mathematiker 1948 1980
Onni Okkonen 1886 Kunsthistoriker 1948 1962
Erik Palmén 1898 Wetterkundler 1948 1985
Yrjö Toivonen 1890 Sprachforscher 1948 1956
Artturi Ilmari Virtanen 1895 Biochemiker 1948 1973
Yrjö Väisälä 1891 Geodät, Astronom 1951 1971
Alvar Aalto 1898 Architekt 1955 1976
Toivo Pekkanen 1902 Schriftsteller 1955 1957
Martti Haavio 1899 Folklorist 1956 1973
Paavo Ravila 1902 Sprachforscher 1956 1974
Mika Waltari 1908 Schriftsteller 1957 1979
Uuno Klami 1900 Komponist 1959 1961
Kustaa Vilkuna 1902 Ethnograf 1959 1980
Georg Henrik von Wright 1916 Philosoph 1961 2003
Joonas Kokkonen 1921 Komponist 1963 1996
Erkki Laurila 1913 Technischer Physiker 1963 1999
Erkki Itkonen 1913 Sprachforscher 1964 1992
Sam Vanni 1908 Künstler 1965 1992

Ehrentitel: Akademiker Bearbeiten

Finnische Akademiker der Wissenschaft Bearbeiten

Seit 1970 wurden folgende finnische Wissenschaftler mit dem Titel Tieteen akateemikko ausgezeichnet:[2]

Akateemikko Geboren Würdigung als Verliehen Gestorben
Eino Jutikkala 1907 Historiker 1972 2006
Martti Rapola 1891 Sprachwissenschaftler, Finnougrist 1972 1972
Thure Georg Sahama 1910 Geologe 1972 1983
Ilmo Hela 1915 Ozeanograf 1975 1976
Ilmari Hustich 1911 Wirtschaftsgeograf 1975 1982
Olli Lehto 1925 Mathematiker 1975 2020
Tauno Nurmela 1907 Romanist 1975 1985
Lauri Posti 1908 Sprachwissenschaftler, Finnougrist 1975 1988
Valentin Kiparsky 1904 Sprachwissenschaftler, Slawist 1977 1983
Olavi Granö 1925 Geograph 1980 2013
Oiva Ketonen 1913 Philosoph 1980 2000
Väinö Linna 1920 Schriftsteller 1980 1992
Heikki Waris 1901 Sozialhistoriker, Sozialpolitiker 1980 1989
Nils Westermarck 1910 Agrarwissenschaftler 1980 2002
Matti Kuusi 1914 Folklorist 1985 1998
Pekka Jauho 1923 Physiker 1987 2015
Nils Erik Enkvist 1925 Sprachwissenschaftler 1990 2009
Esko Suomalainen 1910 Genetiker 1990 1995
Pertti Virtaranta 1918 Fennist 1990 1997
Erik Allardt 1925 Soziologe 1995 2020
Jorma K. Miettinen 1921 Chemiker 1995 2017
Albert de la Chapelle 1933 Mediziner 1997 2020
Olli Lounasmaa 1930 Physiker 1997 2002
Teuvo Kohonen 1934 Informatiker 2000 2021
Arto Salomaa 1934 Mathematiker 2001
Pirjo Mäkelä 1930 Medizinerin, Bakteriologin 2003 2011
Päiviö Tommila 1931 Historiker 2004 2022
Anna-Leena Siikala 1943 Folkloristin 2009 2016
Leena Peltonen-Palotie 1952 Genetikerin 2009 2010
Riitta Hari 1948 Neurowissenschaftlerin 2010
Risto M. Nieminen 1948 Physiker 2014
Irma Thesleff 1948 Entwicklungsbiologin 2014
Sirpa Jalkanen 1954 Biologin 2015
Eva-Mari Aro 1952 Biologin 2017
Markku Kulmala 1958 Physiker 2017
Ilkka Niiniluoto 1946 Philosoph 2017
Kari Alitalo 1952 Mediziner 2020
Kaisa Häkkinen 1950 Linguistin 2020
Heli Jantunen 1958 Materialwissenschaftlerin 2023
Martti Koskenniemi 1953 Jurist 2023
Merja Penttilä 1956 Biotechnologin 2023

Einziger Nichtwissenschaftler war der Schriftsteller Väinö Linna. Die Medizinerin Pirjo Mäkelä war im Jahr 2003 die erste Wissenschaftlerin.

Ausländische Akademiker der Wissenschaft Bearbeiten

Die Anzahl für Wissenschaftler mit ausländischer Staatsangehörigkeit ist nicht beschränkt. Folgende ausländische Wissenschaftler haben bisher die Ehrung des Tieteen akateemikko erhalten:[1][3][4]

Akateemikko Geburtsjahr Land Verliehen Gestorben
Mstislaw Wsewolodowitsch Keldysch 1911 Russland 1974 1978
Johannes Andenæs 1912 Norwegen 1975 2003
Paul Ariste 1905 Estland 1980 1990
Péter Hajdú 1923 Ungarn 1980 2002
Torsten Hägerstrand 1916 Schweden 1980 2004
Ancel Keys 1904 Vereinigte Staaten 1980 2004
Wlodzimierz Kurylowicz 1910 Polen 1980 1990
John C. Wheatley 1927 Vereinigte Staaten 1980 1986
G. K. Skrjabin 1917 Russland 1981 1989
Anatoli Petrowitsch Alexandrow 1903 Russland 1985 1994
Ragnar Granit 1900 Schweden 1985 1991
Guri Iwanowitsch Martschuk 1925 Russland 1985 2013
János Szentágothai 1912 Ungarn 1985 1994
Arnold Burgen 1922 Vereinigtes Königreich 1990 2022
Hans Fromm 1919 Deutschland 1990 2008
Leon Max Lederman 1922 Vereinigte Staaten 1990 2018
Birgitta Odén 1921 Schweden 1990 2016
Darwin J. Prockop 1929 Vereinigte Staaten 1990
Stig Strömholm 1931 Schweden 1990
Ludwig Dmitrijewitsch Faddejew 1934 Russland 1991 2017
Alfred W. Crosby 1931 Vereinigte Staaten 1995 2018
Bengt Hultqvist 1927 Schweden 1995 2019
Lennart Philipson 1929 Vereinigte Staaten 1996 2011
William D. Hamilton 1936 Vereinigtes Königreich 1996 2000
Sanjit K. Mitra 1935 Vereinigte Staaten 2000
Martha Nussbaum 1947 Vereinigte Staaten 2000
Richard Peto 1943 Vereinigtes Königreich 2000
Richard Villems 1944 Estland 2000
Jared Diamond 1937 Vereinigte Staaten 2004
Erkki Ruoslahti 1940 Finnland/USA 2009

Akademiker der Kunst Bearbeiten

Der Taiteen akateemikko (Akademiker der Kunst) wird jeweils dem finnischen Präsidenten vom Taiteen keskustoimikunta, dem nationalen Kunstbeirat (Arts Council of Finland) vorgeschlagen.

Folgende Kunstschaffende haben bisher diese Ehrung erhalten:[1][5][6][7][8][9][10]

Akateemikko Geboren Würdigung als Jahr Gestorben
Rabbe Enckell 1903 Schriftsteller 1972 1974
Joel Rinne 1897 Schauspieler 1972 1981
Tapio Wirkkala 1915 Designer 1972 1985
Erik Bergman 1911 Komponist 1982 2006
Bertel Gardberg 1916 Designer 1982 2007
Oskari Jauhiainen 1913 Bildhauer 1982 1990
Reima Pietilä 1923 Architekt 1982 1993
Matti A. Pitkänen 1930 Fotograf 1982 1997
Aale Tynni 1913 Dichterin 1982 1997
Eeva-Kaarina Volanen 1921 Schauspielerin 1982 1999
Rauni Mollberg 1929 Filmregisseur 1989 2007
Ernst Mether-Borgström 1917 Maler 1991 1996
Paavo Haavikko 1931 Schriftsteller 1991 2008
Kain Tapper 1930 Bildhauer 1995 2004
Juha Ilmari Leiviskä 1936 Architekt 1996 2023
Veijo Meri 1928 Schriftsteller 1998 2015
Vivica Bandler 1917 Theaterregisseurin 1999 2004
Outi Heiskanen 1937 Grafikerin 2004 2022
Ralf Långbacka 1932 Theaterregisseur 2004 2022
Jorma Panula 1930 Dirigent 2006
Vuokko Nurmesniemi 1930 Textilkünstlerin 2007
Aki Kaurismäki 1957 Filmregisseur 2008
Eija-Liisa Ahtila 1959 Künstlerin 2009
Caj Bremer 1929 Fotograf 2009
Kirsi Kunnas 1924 Schriftstellerin 2009 2021
Marjo Kuusela 1946 Tänzerin 2009
Hannu Mäkelä 1943 Schriftsteller 2016
Pirjo Honkasalo 1947 Filmschaffende 2020
Sirkku Peltola 1960 Regisseurin 2023
Kaija Saariaho 1952 Komponistin 2023 2023
Roi Vaara 1953 Performancekünstler 2023

Siehe auch Bearbeiten

Weblinks Bearbeiten

Einzelnachweise Bearbeiten

  1. a b c d Akateemikot, Academicians 2004. (Memento vom 2. April 2012 im Internet Archive) Suomen Akatemia, Helsinki 2004 (PDF; 679 kB), finnisch, englisch, abgerufen am 18. Dezember 2012. Pyytämääsi sivua ei löytynyt
  2. Suomen Akatemia (Hrsg.): Akateemikot. 18. Juni 2008 (aka.fi (Memento vom 4. August 2008 im Internet Archive)).
  3. Suomen Akatemia (Hrsg.): Ulkomaiset akateemikon arvonimen saaneet. 23. Juni 2009 (aka.fi (Memento vom 4. Oktober 2009 im Internet Archive)).
  4. YLE Uutiset (Hrsg.): Presidentti nimitti kaksi uutta akateemikkoa. 12. Juni 2009 (yle.fi).
  5. YLE Uutiset (Hrsg.): Suomeen neljä uutta taiteen akateemikkoa. 17. April 2009 (yle.fi).
  6. Vuokko Nurmesniemestä taiteen akateemikko. Helsingin Sanomat, abgerufen am 11. Januar 2020.
  7. Akateemikko Kaurismäen julkikuva on tarkasti luotu. Helsingin Sanomat, abgerufen am 11. Januar 2020.
  8. Kirjailija Hannu Mäkelästä taiteen akateemikko. OKM, 20. Mai 2016, abgerufen am 19. Dezember 2023 (finnisch).
  9. Elokuvaohjaaja Pirjo Honkasalosta uusi taiteen akateemikko. 8. Mai 2020, abgerufen am 19. Dezember 2023 (finnisch).
  10. Sirkku Peltola, Kaija Saariaho ja Roi Vaara saivat akateemikon arvonimen. 31. März 2023, abgerufen am 19. Dezember 2023 (finnisch).