Historia Naturalis Brasiliae

Buch von Willem Piso und Georg Marggraf

Historia Naturalis Brasiliae (deutsch: Naturgeschichte Brasiliens) ist ein 1648 von Johannes de Laet herausgegebenes lateinische Werk mit medizinischen und naturkundlichen Abhandlungen von Willem Piso und Georg Marggraf. Der gemeinsame Titel vereinte Pisos’ Schrift De medicina Brasiliensi libri quatuor und Marggrafs Historiae rervm natvralivm Brasiliae, libri octo.

Kolorierter Frontispiz von Historia Naturalis Brasiliae, 1648
Zwischentitel mit der Inhaltsübersicht der beiden Werke
Titelseite von Marggrafs Historiae rervm natvralivm Brasiliae

Werk Bearbeiten

Der Folio-Band Historia naturalis Brasiliae auspicio et beneficio illustrissimi Ioannis Mauritii, comitis Nassau, illius provinciae et maris summi praefecti adornata, in qua non tantum plantae et animalia, sed et indigenarum morbi, ingenia et mores describuntur et iconibus supra quingentas illustrantur erschien 1648 als Gemeinschaftsausgabe der Verleger Ludwig Elzevier (1604–1670) aus Amsterdam und Frans Haack (1605?–1669) aus Leiden. Das mit 540 Holzschnitten illustrierte Werk umfasst zwei Teile: Willem Pisos De medicina Brasiliensi und Georg Marggrafs Historiae rervm natvralivm Brasiliae.

Inhalt Bearbeiten

Der erste Teil besteht aus vier Büchern. Er behandelt lokale Krankheiten, brasilianische Heilkunde und deren Medizinalpflanzen. Nur das vierte Buch ist illustriert. Er umfasst 122 nummerierte Seiten mit 104 Holzschnitten, darunter 95 botanische.[1]

Der zweite Teil besteht aus acht Büchern. Die ersten drei Bücher beschäftigen sich mit der Pflanzenwelt geordnet nach Kräutern, Pflanzen mit Früchten sowie Sträuchern und Bäumen. Die darauffolgenden vier Bücher behandeln die Tierwelt aufgeschlüsselt nach Fischen, Vögeln, Vierfüßern und Reptilien sowie Insekten. Den Abschluss, der 293 nummerierten Seiten, bildet ein Buch über Völkerkunde. Der zweite Teil ist mit 436 Holzschnitten, davon 206 botanischen, illustriert.[1]

Gliederung Bearbeiten

  • Frontispiz
  • Titel
    • De medicina Brasiliensi libri quatvor
      • Celsissimo Principi […] (Widmungsepistel)
      • Benevolo Lectori. (Vorrede)
      • Svmmaria librorvm seqventivm. (Inhaltsverzeichnis)
      • Errata. (Fehler)
      • I. De Aëre, Aqis, & Locis.
      • II. De Morbis Endemiis. (22 Kapitel)
      • III. De Venenatis & Antidotis.
      • IV. De Facultatibus Simplicium. (104 Kapitel mit Abbildungen)
      • Index Rervm et Verborvm. (Index)
    • Historiae rervm natvralivm Brasiliae, libri octo
      • Titel
      • Ioanni mavritio, nassaviae comiti […] (Widmung an Fürst Johann Moritz von Nassau-Siegen)
        • Benevolos Lectores. (Vorrede)
        • Svmmaria librorvm seqventivm. (Inhaltsverzeichnis)
        • Errata. (Fehler)
        • Tres priores agunt de Plantis.
          • I. De Herbis.
          • II. De Plantis Frutescentibus & Fruticibus.
          • III. De Arboribus.
        • IV. De Piscibus.
        • V. De Avibus.
        • VI. De Quadripedibus & Serpentibus.
        • VII. De Insectis.
        • VIII. De ipsa Regione, & illius Incolis.
        • Appendix de Chilensibvs (Anhang über Chile)
        • Appendix ad libros de plantis. (Anhang mit vier Pflanzenabbildungen)
        • Index omnivm plantarvm et animantivm. (Index)

Literatur Bearbeiten

  • Alex Alsemgeest, Jeroen Bos: Cover to Cover: A Book Historical Approach to the Historia Naturalis Brasiliae. In: Mariana Françozo (Hrsg.): Toward an Intercultural Natural History of Brazil. Routledge, 2023, ISBN 978-1-032-42472-9, S. 53–76.
  • Alex Alsemgeest, Jeroen Bos: Census of the Copies of Willem Piso and Georg Marcgraf’s Historia Naturalis Brasiliae (Leiden and Amsterdam: Elzevier, 1648). In: Mariana Françozo (Hrsg.): Toward an Intercultural Natural History of Brazil. Routledge, 2023, ISBN 978-1-032-42472-9, S. 166–211 (PDF).
  • Herrmann Andreas: Die Vogelbeschreibungen Georg Markgrafs in der Historia Naturalis Brasiliae. In: Bonner Zoologische Beitraege. Band 40, Nr. 3–4, 1989, S. 183–196 (pdf).
  • Hinrich Lichtenstein: Die Werke von Marcgrave und Piso über die Naturgeschichte Brasiliens, erläutert aus den wieder aufgefundenen Originalzeichnungen.
    • [I.] In: Abhandlungen der physikalischen Klasse der Königlich-Preussischen Akademie der Wissenschaften aus den Jahren 1814–1815. Berlin 1818, S. 201–222 (online).
    • II. Vögel. In: Abhandlungen der physikalischen Klasse der Königlich-Preussischen Akademie der Wissenschaften aus den Jahren 1816–1817. Berlin 1819, S. 155–178 (online).
    • III. Amphibien. In: Abhandlungen der physikalischen Klasse der Königlich-Preussischen Akademie der Wissenschaften aus den Jahren 1820–1821. Berlin 1822, S. 237–254 (online).
    • IV. Fische In: Abhandlungen der Königlichen Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Aus dem Jahre 1826. Berlin 1829, S. 49–65 (online).
  • Carl Friedrich Philipp von Martius: Versuch eines Commentars über die Pflanzen in den Werken von Marcgrav und Piso über Brasilien. In: Abhandlungen der Mathematisch-Physikalischen Klasse der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Band 7, 1853, S. 181–238 (online).
  • Ad. Schneider: Die Vogelbilder zur Historia Naturalis Brasiliae des Georg Marcgrave. In: Journal für Ornithologie. Band 86, Supplement 1, 1938, S. 74–106 (doi:10.1007/BF01982596).
  • Paul J. Smith: Marcgraf’s Fish in the Historia Naturalis Brasiliae and the Rhetorics of Autoptic Testimony. In: Mariana Françozo (Hrsg.): Toward an Intercultural Natural History of Brazil. Routledge, 2023, ISBN 978-1-032-42472-9, S. 122–141 (PDF)
  • Peter James Palmer Whitehead: Georg Markgraf and Brazilian zoology. In: E. van den Boogaart, H. R Hoetink, P. J. P. Whitehead (Hrsg.): Johan Maurits van Nassau-Siegen 1604–1679. A Humanist prince in Europe and Brazil: essays on the occasion of the tercentenary of his death. Den Haag 1979, ISBN 90-12-02772-1, S. 424–471.
  • Peter James Palmer Whitehead: The original drawings for the Historia naturalis Brasiliae of Piso and Marcgrave (1648). In: Journal of the Society for the Bibliography of Natural History. Band 7, Nr. 4, 2011, S. 409–422 (doi:10.3366/jsbnh.1976.7.4.409).

Einzelnachweise Bearbeiten

  1. a b Stanley H. Johnston (Hrsg.): The Cleveland Herbal, Botanical, and Horticultural Collections: A Descriptive Bibliography of Pre-1830 Works from the Libraries of the Holden Arboretum, the Cleveland Medical Library Association, and the Garden Center of Greater Cleveland. Kent State University Press, 1992, ISBN 0-87338-433-4, S. 188–189.

Weblinks Bearbeiten

Commons: Historia Naturalis Brasiliae – Sammlung von Bildern, Videos und Audiodateien

Digitalisate

Libri Picturati A 32–35: Christian Mentzel: Theatri rerum naturalium Brasiliae. 4 Bände, 1660–1664.