Shikoku-Pilgerweg

buddhistischer Pilgerweg in Japan

Der Shikoku-Pilgerweg (japanisch 四国八十八箇所, shikoku hachijū hakkasho; zu Deutsch etwa: „88 Orte Shikokus“) mit seinen 88 heiligen Orten ist ein wichtiger buddhistischer Pilgerweg (Junrei) auf der japanischen Insel Shikoku. Er gehört zu den wichtigsten Elementen des Daishi-Glaubens (大師信仰, Daishi shinkō), in dem der buddhistische Mönch und Gründer der Shingon-shū, Kūkai (774–835), verehrt wird.

Verlauf des Pilgerwegs

Geschichte Bearbeiten

Populären Legenden zufolge soll Kūkai selbst den Pilgerweg begründet haben, wofür es aber keine historisch belegbaren Hinweise gibt. Tatsächlich dürfte sich der heutige Pilgerweg durch die Wallfahrten asketischer Mönche vom Kōya-san auf den Spuren ihres Meisters vom 12. bis Mitte des 17. Jahrhunderts entwickelt haben. Die ersten schriftlichen Überlieferungen zu dem Pilgerweg in Form von Reisetagebüchern, Ratgebern und Sammlungen von Legenden stammen aus dem späten 17. Jahrhundert.

Ablauf Bearbeiten

Um die Pilgerfahrt abzuschließen, muss man die Tempel nicht der Reihe nach besuchen, in einigen Fällen wird es sogar als glücklich angesehen, die Tempel in umgekehrter Folge zu besuchen. Außerdem muss der Pilgerweg auch nicht in einer Pilgerreise beendet werden. Man kann ihn durchaus zeitlich in mehreren Abschnitten gehen.

Die Pilgerreise erfolgt traditionell zu Fuß, moderne Pilger nutzen aber, besonders für die längeren Abschnitte, auch Bahnen und Busse, Autos, sowie andere Verkehrsmittel.

Die Fußstrecke ist etwa 1.200 km lang und kann 30 bis 60 Tage dauern. Diese Pilgerreise wird oft als Henro (遍路), etwa Vollständige Umrundung bezeichnet. Die Pilger werden von den Einheimischen respektvoll o-henro-san (お遍路さん) genannt, sind meist an ihren weißen Kleidern, Seggenhüten und Gehstöcken zu erkennen. Viele Henro-san beginnen und beenden ihre Pilgerreise mit einem Besuch des Kōya-san in der Präfektur Wakayama auf der japanischen Hauptinsel, ein Kloster, das durch Kūkai gegründet wurde und Hauptquartier der buddhistischen Shingon-shū ist. Oft lassen sich die Henro-san die Tempelbesuche durch ein Shuin (朱印) in ihren nōkyō-chō (納経帳) bestätigen. Die 21 km lange Pilgerstraße auf den Kōya-san existiert noch, die meisten Henro-san benutzen aber den Zug für den Weg zum Tempel.

Auf dem Pilgerweg befinden sich außerdem 20 Bangai (番外), d. h. „Extra“, also Tempel ohne eine Nummer.

Zusätzlich zum Hauptweg auf der Insel Shikoku gibt es einen „Miniatur-Pilgerweg“ auf der Insel Shōdoshima nördlich von Takamatsu. Viele solche Miniatur-Shikoku-Pilgerwege existieren in Japan, manche von ihnen sind einfach ein Stein mit Abbildungen der Hauptgottheiten jedes Tempels, andere sind recht groß und benötigen einige Stunden Fußmarsch.

Die 88 Tempel Bearbeiten

 
Pilgerin am Iwamoto-ji (37)
 
02 Gokuraku-ji
 
03 Konsen-ji
 
51 Ishiteji-ji Pagode
 
51 Ishiteji-ji Niōmon (Eingangstor)
 
52 Taisan-ji Hon-dō (Hauptgebäude)
 
70 Motoyama-ji
 
88 Ōkubo-ji, Kūkai-Statue
 
71 Iyadani-ji
 
75 Zentsū-ji
 
76 Konzō-ji
 
88 Ōkubo-ji
Nr. Tempel Stadt Präfektur Koordinaten
01 Ryōzen-ji (霊山寺) Naruto Tokushima !534.1598105634.502590534° 09′ 35,3″ N, 134° 30′ 09,3″ O
02 Gokuraku-ji (極楽寺) Naruto Tokushima !534.1556505634.490348534° 09′ 20,3″ N, 134° 29′ 25,3″ O
03 Konsen-ji (金泉寺) Itano Tokushima !534.1474425634.468547534° 08′ 50,8″ N, 134° 28′ 06,8″ O
04 Dainichi-ji (大日寺) Itano Tokushima !534.1513115634.430894534° 09′ 04,7″ N, 134° 25′ 51,2″ O
05 Jizō-ji (地蔵寺) Itano Tokushima !534.1372195634.431927534° 08′ 14,0″ N, 134° 25′ 54,9″ O
06 Anraku-ji (安楽寺) Kamiita Tokushima !534.1180675634.388379534° 07′ 05,0″ N, 134° 23′ 18,2″ O
07 Jūraku-ji (十楽寺) Awa Tokushima !534.1207515634.377950534° 07′ 14,7″ N, 134° 22′ 40,6″ O
08 Kumadani-ji (熊谷寺) Awa Tokushima !534.1227595634.340040534° 07′ 21,9″ N, 134° 20′ 24,1″ O
09 Hōrin-ji (法輪寺) Awa Tokushima !534.1043895634.333809534° 06′ 15,8″ N, 134° 20′ 01,7″ O
10 Kirihata-ji (切幡寺) Awa Tokushima !534.1077875634.303870534° 06′ 28,0″ N, 134° 18′ 13,9″ O
11 Fujii-dera (藤井寺) Yoshinogawa Tokushima !534.0519625634.348580534° 03′ 07,1″ N, 134° 20′ 54,9″ O
12 Shōzan-ji (焼山寺) Kamiyama Tokushima !533.9850315634.310246533° 59′ 06,1″ N, 134° 18′ 36,9″ O
13 Dainichi-ji (大日寺) Tokushima Tokushima !534.0381475634.462657534° 02′ 17,3″ N, 134° 27′ 45,6″ O
14 Jōraku-ji (常楽寺) Tokushima Tokushima !534.0503555634.475652534° 03′ 01,3″ N, 134° 28′ 32,3″ O
15 Kokubun-ji (国分寺) Tokushima Tokushima !534.0556265634.473619534° 03′ 20,3″ N, 134° 28′ 25,0″ O
16 Kan’on-ji (観音寺) Tokushima Tokushima !534.0685015634.474346534° 04′ 06,6″ N, 134° 28′ 27,6″ O
17 Ido-ji (井戸寺) Tokushima Tokushima !534.0851585634.485475534° 05′ 06,6″ N, 134° 29′ 07,7″ O
18 Onzan-ji (恩山寺) Komatsushima Tokushima !533.9859255634.578327533° 59′ 09,3″ N, 134° 34′ 42,0″ O
19 Tatsue-ji (立江寺) Komatsushima Tokushima !533.9678775634.605718533° 58′ 04,4″ N, 134° 36′ 20,6″ O
20 Kakurin-ji (鶴林寺) Katsuura Tokushima !533.9136095634.505068533° 54′ 49,0″ N, 134° 30′ 18,2″ O
21 Tairyū-ji (太竜寺) Anan Tokushima !533.8825415634.521872533° 52′ 57,1″ N, 134° 31′ 18,7″ O
22 Byōdō-ji (平等寺) Anan Tokushima !533.8522945634.582128533° 51′ 08,3″ N, 134° 34′ 55,7″ O
23 Yakuō-ji (薬王寺) Hiwasa Tokushima !533.7321705634.527588533° 43′ 55,8″ N, 134° 31′ 39,3″ O
24 Hotsumisaki-ji (最御崎寺) Muroto Kōchi !533.2490095634.175741533° 14′ 56,4″ N, 134° 10′ 32,7″ O
25 Shinshō-ji (津照寺) Muroto Kōchi !533.2882285634.148417533° 17′ 17,6″ N, 134° 08′ 54,3″ O
26 Kongōchō-ji (金剛頂寺) Muroto Kōchi !533.3072415634.122829533° 18′ 26,1″ N, 134° 07′ 22,2″ O
27 Kōnomine-ji (神峰寺) Yasuda Kōchi !533.4672735633.974575533° 28′ 02,2″ N, 133° 58′ 28,5″ O
28 Dainichi-ji (大日寺) Kōnan Kōchi !533.5775865633.705413533° 34′ 39,3″ N, 133° 42′ 19,5″ O
29 Kokubun-ji (国分寺) Nankoku Kōchi !533.5986635633.640442533° 35′ 55,2″ N, 133° 38′ 25,6″ O
30 Zenraku-ji (善楽寺) Kōchi Kōchi !533.5919065633.577501533° 35′ 30,9″ N, 133° 34′ 39,0″ O
31 Chikurin-ji (竹林寺) Kōchi Kōchi !533.5465975633.577340533° 32′ 47,7″ N, 133° 34′ 38,4″ O
32 Zenjibu-ji (禅師峰寺) Nankoku Kōchi !533.5267285633.611399533° 31′ 36,2″ N, 133° 36′ 41,0″ O
33 Sekkei-ji (雪蹊寺) Kōchi Kōchi !533.5008365633.543110533° 30′ 03,0″ N, 133° 32′ 35,2″ O
34 Tanema-ji (種間寺) Haruno Kōchi !533.4917245633.487588533° 29′ 30,2″ N, 133° 29′ 15,3″ O
35 Kiyotaki-ji (清滝寺) Tosa Kōchi !533.5125315633.409522533° 30′ 45,1″ N, 133° 24′ 34,3″ O
36 Shōryū-ji (青竜寺) Tosa Kōchi !533.4259775633.452103533° 25′ 33,5″ N, 133° 27′ 07,6″ O
37 Iwamoto-ji (岩本寺) Kubokawa Kōchi !533.2081415633.134357533° 12′ 29,3″ N, 133° 08′ 03,7″ O
38 Kongōfuku-ji (金剛福寺) Tosashimizu Kōchi !532.7260515633.018848532° 43′ 33,8″ N, 133° 01′ 07,9″ O
39 Enkō-ji (延光寺) Sukumo Kōchi !532.9617945632.774636532° 57′ 42,5″ N, 132° 46′ 28,7″ O
40 Kanjizai-ji (観自在寺) Ainan Ehime !532.9648055632.563940532° 57′ 53,3″ N, 132° 33′ 50,2″ O
41 Ryūkō-ji (竜光寺) Uwajima Ehime !533.2950775632.598420533° 17′ 42,3″ N, 132° 35′ 54,3″ O
42 Butsumoku-ji (佛木寺) Uwajima Ehime !533.3103035632.582125533° 18′ 37,1″ N, 132° 34′ 55,7″ O
43 Meiseki-ji (明石寺) Seiyo Ehime !533.3692205632.518954533° 22′ 09,2″ N, 132° 31′ 08,2″ O
44 Taihō-ji (大宝寺) Kumakōgen Ehime !533.6609185632.912101533° 39′ 39,3″ N, 132° 54′ 43,6″ O
45 Iwaya-ji (岩屋寺) Kumakōgen Ehime !533.6587485632.980796533° 39′ 31,5″ N, 132° 58′ 50,9″ O
46 Jōruri-ji (浄瑠璃寺) Matsuyama Ehime !533.7535885632.819136533° 45′ 12,9″ N, 132° 49′ 08,9″ O
47 Yasaka-ji (八坂寺) Matsuyama Ehime !533.7579995632.812822533° 45′ 28,8″ N, 132° 48′ 46,2″ O
48 Sairin-ji (西林寺) Matsuyama Ehime !533.7937335632.813965533° 47′ 37,4″ N, 132° 48′ 50,3″ O
49 Jōdo-ji (浄土寺) Matsuyama Ehime !533.8167145632.808372533° 49′ 00,2″ N, 132° 48′ 30,1″ O
50 Hanta-ji (繁多寺) Matsuyama Ehime !533.8281275632.804462533° 49′ 41,3″ N, 132° 48′ 16,1″ O
51 Ishite-ji (石手寺) Matsuyama Ehime !533.8479315632.796455533° 50′ 52,6″ N, 132° 47′ 47,2″ O
52 Taisan-ji (太山寺) Matsuyama Ehime !533.8850975632.715013533° 53′ 06,3″ N, 132° 42′ 54,0″ O
53 Enmyō-ji (円明寺) Matsuyama Ehime !533.8918045632.739630533° 53′ 30,5″ N, 132° 44′ 22,7″ O
54 Enmei-ji (延命寺) Imabari Ehime !534.0668455632.963975534° 04′ 00,6″ N, 132° 57′ 50,3″ O
55 Nankō-bō (南光坊) Imabari Ehime !534.0680635632.995692534° 04′ 05,0″ N, 132° 59′ 44,5″ O
56 Taisan-ji (泰山寺) Imabari Ehime !534.0503355632.974736534° 03′ 01,2″ N, 132° 58′ 29,1″ O
57 Eifuku-ji (栄福寺) Imabari Ehime !534.0294295632.978408534° 01′ 45,9″ N, 132° 58′ 42,3″ O
58 Sen’yū-ji (仙遊寺) Imabari Ehime !534.0133015632.977421534° 00′ 47,9″ N, 132° 58′ 38,7″ O
59 Kokubun-ji (国分寺) Imabari Ehime !534.0261925633.025446534° 01′ 34,3″ N, 133° 01′ 31,6″ O
60 Yokomine-ji (横峰寺) Saijō Ehime !533.8378685633.111132533° 50′ 16,3″ N, 133° 06′ 40,1″ O
61 Kōon-ji (香園寺) Saijō Ehime !533.8936605633.103287533° 53′ 37,2″ N, 133° 06′ 11,8″ O
62 Hōju-ji (宝寿寺) Saijō Ehime !533.8972165633.114898533° 53′ 50,0″ N, 133° 06′ 53,6″ O
63 Kichijō-ji (吉祥寺) Saijō Ehime !533.8961125633.129191533° 53′ 46,0″ N, 133° 07′ 45,1″ O
64 Maegami-ji (前神寺) Saijō Ehime !533.8918705633.160267533° 53′ 30,7″ N, 133° 09′ 37,0″ O
65 Sankaku-ji (三角寺) Shikokuchūō Ehime !533.9676595633.586497533° 58′ 03,6″ N, 133° 35′ 11,4″ O
66 Unpen-ji (雲辺寺) Miyoshi Tokushima !534.0352195633.723735534° 02′ 06,8″ N, 133° 43′ 25,4″ O
67 Daikō-ji (大興寺) Mitoyo Kagawa !534.1026465633.719057534° 06′ 09,5″ N, 133° 43′ 08,6″ O
68 Jinne-in (神恵院) Kan’onji Kagawa !534.1339895633.647349534° 08′ 02,4″ N, 133° 38′ 50,5″ O
69 Kan’on-ji (観音寺) Kan’onji Kagawa !534.1345115633.647569534° 08′ 04,2″ N, 133° 38′ 51,2″ O
70 Motoyama-ji (本山寺) Mitoyo Kagawa !534.1397035633.694102534° 08′ 22,9″ N, 133° 41′ 38,8″ O
71 Iyadani-ji (弥谷寺) Mitoyo Kagawa !534.2297295633.724285534° 13′ 47,0″ N, 133° 43′ 27,4″ O
72 Mandara-ji (曼荼羅寺) Zentsūji Kagawa !534.2233135633.750225534° 13′ 23,9″ N, 133° 45′ 00,8″ O
73 Shusshaka-ji (出釈迦寺) Zentsūji Kagawa !534.2194595633.750184534° 13′ 10,1″ N, 133° 45′ 00,7″ O
74 Kōyama-ji (甲山寺) Zentsūji Kagawa !534.2332225633.765744534° 13′ 59,6″ N, 133° 45′ 56,7″ O
75 Zentsū-ji (善通寺) Zentsūji Kagawa !534.2250235633.773981534° 13′ 30,1″ N, 133° 46′ 26,3″ O
76 Konzō-ji (金倉寺) Zentsūji Kagawa !534.2500675633.780963534° 15′ 00,2″ N, 133° 46′ 51,5″ O
77 Dōryū-ji (道隆寺) Tadotsu Kagawa !534.2768035633.762732534° 16′ 36,5″ N, 133° 45′ 45,8″ O
78 Gōshō-ji (郷照寺) Utazu Kagawa !534.3066815633.824546534° 18′ 24,1″ N, 133° 49′ 28,4″ O
79 Tennō-ji (天皇寺) Sakaide Kagawa !534.3114185633.882710534° 18′ 41,1″ N, 133° 52′ 57,8″ O
80 Kokubun-ji (国分寺) Takamatsu Kagawa !534.3031935633.944127534° 18′ 11,5″ N, 133° 56′ 38,9″ O
81 Shiromine-ji (白峯寺) Sakaide Kagawa !534.3334815633.926789534° 20′ 00,5″ N, 133° 55′ 36,4″ O
82 Negoro-ji (根香寺) Takamatsu Kagawa !534.3444355633.960639534° 20′ 40,0″ N, 133° 57′ 38,3″ O
83 Ichinomiya-ji (一宮寺) Takamatsu Kagawa !534.2866325634.026621534° 17′ 11,9″ N, 134° 01′ 35,8″ O
84 Yashima-ji (屋島寺) Takamatsu Kagawa !534.3579415634.101256534° 21′ 28,6″ N, 134° 06′ 04,5″ O
85 Yakuri-ji (八栗寺) Takamatsu Kagawa !534.3585035634.141170534° 21′ 30,6″ N, 134° 08′ 28,2″ O
86 Shido-ji (志度寺) Sanuki Kagawa !534.3235625634.179410534° 19′ 24,8″ N, 134° 10′ 45,9″ O
87 Nagao-ji (長尾寺) Sanuki Kagawa !534.2667025634.171728534° 16′ 00,1″ N, 134° 10′ 18,2″ O
88 Ōkubo-ji (大窪寺) Sanuki Kagawa !534.1914095634.206737534° 11′ 29,1″ N, 134° 12′ 24,3″ O

Literatur Bearbeiten

Dokumentarfilme Bearbeiten

  • Gerald Koll: 88 – Pilgern auf japanisch. Deutschland 2008, Ausstrahlung auf ZDFkultur, 20. Dezember 2011 (87 Minuten)
  • Tommi Mendel: ARUKIHENRO – Walking Pilgrims. Japan 2006, [1] (73 Minuten)

Weblinks Bearbeiten

Commons: Shikoku-Pilgerweg – Sammlung von Bildern, Videos und Audiodateien
  • Shikoku-Pilgerweg – Website mit Hinweisen und Infos zum Pilgerweg auf Shikoku
  • Reijoukai – Offizielle Website
  • kushima.com/henro/ – Umfassende Website zum Pilgerweg auf Japanisch und Englisch mit weiterführenden Links
  • GPS MAP – Karte von Pilgerweg
  • Arukihenro – Website zum Schweizer Dokumentarfilm über den Pilgerweg
  • Japanpilger – Website mit Bildern, Infos und FAQs zum Shikoku-Pilgerweg